Negatieve stroomprijzen. Ja, je hebt het goed gelezen. Gratis stroom óf zelfs betaald krijgen om stroom te gebruiken, dat klinkt als een droom, nietwaar? Het is inmiddels al een aantal keer voorgekomen en dit kan in de toekomst vaker gaan gebeuren. Daarom vertellen we je in dit artikel alles over negatieve stroomprijzen.

Hoe komen stroomprijzen tot stand?

Om een helder beeld te krijgen van waar die negatieve stroomprijzen vandaan komen, nemen we je mee naar de bron van de uurprijzen voor stroom. Het begint namelijk allemaal bij de groothandelsmarkt waar elektriciteit wordt verhandeld.

Op de 'day-ahead'-markt handelen verschillende partijen dagelijks in elektriciteit voor de volgende dag. Energieproducenten, zoals windparken, zonneparken en kerncentrales, geven hun prijzen op voor bepaalde hoeveelheden elektriciteit die ze willen aanbieden. Energieafnemers, waaronder energieleveranciers en industriële gebruikers, geven aan tegen welke prijzen ze bepaalde hoeveelheden energie willen inkopen. Deze handel gaat door middel van een veiling, waarbij op basis van vraag en aanbod een prijs tot stand komt. De veiling is rond 12 uur 's middags en de resultaten hiervan komen rond 13.00 uur beschikbaar. Alle energieproducenten die een prijs hebben aangeboden die gelijk is aan of lager is dan de marktprijs, zullen hun energie verkopen. Energieverbruikers die een biedprijs hebben ingediend die gelijk is aan of hoger is dan de marktprijs, zullen deze energie kopen.

Goed om te weten: op de day-to-day markt wordt gebruikgemaakt van de 'merit order'. Dit betekent dat de aanbiedingen van producenten worden gerangschikt op basis van prijs, van laag naar hoog. Hierbij bevinden energiebronnen met lage variabele kosten, zoals zonne- of windenergie, zich doorgaans aan de linkerkant van de ‘merit order’, terwijl energiebronnen met hoge variabele kosten, zoals gas- of kolencentrales, aan de rechterkant staan. Op deze manier worden eerst de goedkoopst beschikbare energiebronnen gebruikt, en worden de duurdere bronnen alleen ingeschakeld wanneer dat nodig is. Zo blijft de energieprijs zo laag mogelijk. Een bijkomend voordeel is dat door dit proces ook vaak eerst gebruikgemaakt wordt van groene energie voordat alternatieven worden gebruikt. Dat is dus ook nog eens goed voor het milieu! 🌱

Maar hoe worden de prijzen dan negatief?

Simpel gezegd ontstaan negatieve prijzen wanneer het aanbod van energie de vraag overschrijdt. Dit fenomeen doet zich meestal voor op momenten waarop er een aanzienlijke hoeveelheid duurzame energie wordt geproduceerd, zoals zonne- en windenergie, terwijl de vraag naar energie juist laag is, zoals midden op de dag, 's nachts of in het weekend. Elektriciteit kan niet gemakkelijk worden opgeslagen voor later gebruik, dus het opwekken ervan moet vrijwel gelijktijdig zijn met het verbruik. Het overschot aan energie op het elektriciteitsnet moet dus ergens naartoe, het kan namelijk niet zomaar verdwijnen. 😶‍🌫️ In deze gevallen moeten energieproducenten dus geld toeleggen om ervoor te zorgen dat andere partijen deze energie afnemen.

Je zou nu kunnen denken: "Waarom schakelen ze wind- en zonneparken dan niet gewoon even uit?" Begrijpelijk! Maar het zit zo: veel wind- en zonneparken kunnen niet zomaar worden uitgeschakeld zonder risico op problemen. Het uitschakelen en opnieuw opstarten zou in dat geval meer kosten met zich meebrengen dan dat het zou opleveren. Daarnaast ligt de financiële prikkel om niet te produceren vaak niet bij het park zelf. Langetermijncontracten zorgen ervoor dat er een gegarandeerde prijs is, zelfs als die prijs laag is. Ook zijn investeringen hierop gebaseerd. Daarnaast moeten wind- en zonneparken vaak rapporteren aan investeerders en eigenaren over beschikbaarheid en productie. Vanuit dat perspectief is het dus beter om gewoon door te gaan met produceren, zelfs als de prijs negatief is.

Hoe kan het zijn dat het maar om een paar uur van de dag gaat?

We hebben je al verteld over de veiling die om 12.00 uur 's middags plaatsvindt, maar eigenlijk is dit niet slechts één veiling. Het zijn eigenlijk 24 veilingen, één voor elk uur van de volgende dag. Dit betekent dat elke uurprijs afzonderlijk wordt bepaald. Zo komen de uurprijzen bij Tibber ook tot stand. Gezien het aanbod van zonne-energie vaak doorslaggevend is en 's middags het hoogst is, kunnen er specifieke uren zijn waarin de energieprijzen negatief worden. Soms is dat dus maar één uurtje.

Waarom kan het gebeuren dat de prijzen van de volgende dag pas later weergegeven?

Binnen de day-ahead markt zijn er bepaalde boven- en ondergrenzen vastgesteld voor energieprijzen. Op dit moment kunnen energieproducenten maximaal €4000 vragen voor elke MWh die ze produceren, en ze kunnen bereid zijn tot €500 te betalen om elke MWh op het net te krijgen (daar komen de negatieve prijzen binnen).

Wanneer de prijzen een grens bereiken en er tijdens de piekuren geen overeenkomst is tussen het aanbod en de vraag, wordt er een tweede veiling gehouden. Tijdens deze veiling worden aanpassingen gedaan (bijvoorbeeld het beperken van import of export bij landsgrenzen), onder deze gewijzigde omstandigheden wordt er dan wel een overeenkomst bereikt tussen de vraag en het aanbod. Bovendien kunnen de verschillende partijen ook hun biedingen aanpassen, waardoor er alsnog een overeenkomst tot stand komt.

Normaal gesproken worden de uiteindelijke prijzen rond 13.00 gepubliceerd, maar als er dus een extra veiling nodig is voor een van deze uren, dan duurt het allemaal net even wat langer!

Het is vrij zeldzaam dat er een tweede veiling plaatsvindt. Echter is de verwachting dat dit steeds vaker voor zal komen. Dit komt doordat we steeds meer duurzame energie opwekken en zonne- en windenergie enkel beschikbaar zijn op bepaalde momenten. De boven-en ondergrens zullen dus vaker gebruikt gaan worden.

Zonnepanelen en negatieve stroomprijzen. Moet ik betalen om stroom terug te leveren?

Bij negatieve stroomprijzen denken we vaak gelijk aan de voordelen hiervan, we kunnen gratis stroom gebruiken, of krijgen zelfs geld om onze auto op te laden! Maar als je zelf stroom produceert en deze terug levert aan het net, ligt het net wat gecompliceerder. Laten we eens kijken naar wat er gebeurt wanneer je zonnepanelen hebt, een dynamisch energiecontract én te maken krijgt met negatieve prijzen.

Stel je voor: het is een stralende dag, de zonnepanelen op jouw dak produceren meer stroom dan je zelf verbruikt en het overschot aan stroom wordt netjes teruggeleverd aan het net. Normaal gesproken ontvang je hiervoor een vergoeding, maar in het geval van negatieve prijzen werkt het net even anders. Zoals we hebben uitgelegd in het stukje "Waar komen die negatieve prijzen eigenlijk vandaan?", is het niet eenvoudig om elektriciteit op te slaan voor later gebruik. Als er dus een overschot van stroom is in het net en jij jouw zonnepanelen op datzelfde moment nog eens extra stroom willen leveren aan het net, dan moet je daar dus, net als elke andere energieproducent, voor betalen. Op deze manier worden andere partijen gestimuleerd om deze stroom toch af te nemen en zo wordt de vraag en het aanbod van stroom in elektriciteitsnet weer in balans gebracht. En dit is waar het allemaal om draait, zorgen dat het elektriciteitsnet in balans blijft zodat het goed blijft functioneren.

Wat kan ik doen?

Negatieve stroomprijzen zullen niet zomaar verdwijnen. Daarom is het goed om te weten wat je kunt doen in deze gevallen. Zoals Tibber vaker aangeeft, kun je jouw zelf opgewekte energie het beste ook zelf direct verbruiken en daar wil Tibber je bij helpen. Heb je bijvoorbeeld een elektrische auto, boiler of thuisbatterij? Laad die dan zo veel mogelijk op. Probeer daarnaast ook je wasjes te draaien en bak een paar koekjes! Dit geldt natuurlijk ook als je géén zonnepanelen hebt!

Lukt het je niet om de opgewekte stroom van jouw zonnepanelen direct in huis te gebruiken? Dan kun je overwegen om de zonnepanelen op deze momenten uit te schakelen, door de juiste groep in je meterkast óf je omvormer uit te schakelen. Doe dit echter alleen als je zeker weet dat je omvormer dit kan en als deze voor jou op een bereikbare plek zit. Je kan hierover het best contact opnemen met de installateur. Wanneer je omvormer niet geschikt is om uitgeschakeld te worden kan deze schade oplopen wanneer je deze toch uitschakelt.

Reken jezelf echter niet rijk door je zonnepanelen uit te schakelen, het gaat vaak maar om een (aantal) uurtje(s) en dus meestal niet om significante bedragen. Stel, je hebt 10 zonnepanelen die in totaal vier kWh opwekken. Dan heb je bij een negatieve prijs van 15 cent, inclusief belastingen, zo’n 60 cent bespaard áls je zelf niks zou verbruiken.

Hoe kan ik push-notificaties bij een lage stroomprijs aanzetten in de Tibber-app?

Wil jij ook push-notificaties ontvangen op het moment dat de stroomprijs van morgen ongewoon laag is? Ga dan in de Tibber-app naar Jij > Push-notificaties > Stroomprijs. Hier kun je de notificaties voor een 'Lage stroomprijs' aanzetten. Ook notificaties ontvangen bij een hoge stroomprijs? Zet deze dan ook gelijk aan.